Είναι γνωστό ότι το κάπνισμα ενέχεται για καρκίνο του αναπνευστικού συστήματος και για πολλές άλλες αρνητικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτό που δεν είναι γνωστό, στους μη ιατρούς, είναι οι αντίστοιχες επιδράσεις στο ουροποιητικό σύστημα και πιο συγκεκριμένα στον νεφρό, στον ουρητήρα, στην ουροδόχο κύστη ακόμα και στον προστάτη. Το κάπνισμα λοιπόν είναι ένας από τους βασικότερους αν όχι ο βασικότερος αιτιολογικός παράγοντας για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστεως, του νεφρού και του ουρητήρα ενώ ενέχεται σημαντικά στην βιολογική συμπεριφορά του καρκίνου του προστάτη.

Νεφρός

270.000 ασθενείς τον χρόνο θα διαγνωστούν με καρκίνο του νεφρού παγκοσμίως και από αυτούς 116.000 θα καταλήξουν από την νόσο. Ο αριθμός των νέων διαγνώσεων ολοένα και αυξάνεται κυρίως λόγω των καλύτερων απεικονιστικών μεθόδων και των τυχαίων διαγνώσεων. Παρότι στους αιτιολογικούς παράγοντες του καρκίνου του νεφρού περιλαμβάνονται παράγοντες όπως περιβαλλοντικοί ή κληρονομικοί, το κάπνισμα καταλαμβάνει περίοπτη θέση σε αυτούς. Σε μια πρόσφατη ανάλυση, το κάπνισμα αποτέλεσε τον τρίτο σημαντικότερο επιβαρυντικό παράγοντα (τροποποιήσιμο) ανάπτυξης καρκίνου του νεφρού μετά την αρτηριακή υπέρταση και το σωματικό βάρος. Μάλιστα ήταν ο μόνος παράγοντας που η επίδρασή του μειωνόταν σημαντικά όταν ο παράγοντας αυτός έπαυε να υφίσταται (διακοπή καπνίσματος).

Ανώτερη αποχετευτική μοίρα του νεφρού (πύελος, ουρητήρας)

Οι όγκοι της ανώτερης αποχετευτικής μοίρας του νεφρού αποτελούν τo 5-10% των ουροθηλιακών καρκίνων οι οποίοι με την σειρά τους αποτελούν τον 4ο συχνότερο καρκίνο στις ανεπτυγμένες χώρες. Η συχνότητα είναι 2 νέες διαγνώσεις ανά 100.000 πληθυσμό. Πιο συχνοί είναι οι όγκοι της πυέλου και λιγότερο του ουρητήρα ενώ στο 17% των περιπτώσεων συνυπάρχει και όγκος εντός της ουροδόχου κύστεως. Παρότι πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη του καρκίνου αυτού, ωστόσο η έκθεση σε καπνό αυξάνει το σχετικό ρίσκο 2,5 με 7 φορές ενώ το 50% των νέων περιπτώσεων, έχει άμεση συσχέτιση με το κάπνισμα. Το ρίσκο αυτό εξαρτάται τόσο από τον αριθμό των τσιγάρων/ημέρα όσο και το χρονικό διάστημα καπνίσματος ανεξαρτήτως φύλου. Παράλληλα το κάπνισμα φαίνεται να επηρεάζει και την πορεία της νόσου ακόμα και μετά την χειρουργική επέμβαση. Εφόσον ο ασθενής που αντιμετωπίστηκε χειρουργικά, συνεχίζει να καπνίζει, η πιθανότητα να υποτροπιάσει είναι αρκετά μεγαλύτερη σε σύγκριση με αυτόν που θα το διακόψει αλλά φυσικά και η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να αποτρέψει τόσο την εμφάνιση του καρκίνου όσο και την επανεμφάνισή του.

Ουροδόχος κύστη

Ίσως η πιο καλά μελετημένη και αποδεδειγμένη συσχέτιση του καπνίσματος και του καρκίνου του ουροποιητικού είναι αυτή της ουροδόχου κύστεως. Στην Ελλάδα 15 νέα περιστατικά διαγιγνώσκονται ανά 100.000 κατοίκους κάθε έτος, ενώ 4/100.000 τελικά θα καταλήξουν από την νόσο. Συνήθως διαγιγνώσκεται όταν είναι περισσότερο θεραπεύσιμη (χωρίς να έχει διηθήσει τον μυϊκό χιτώνα της ουροδόχου κύστεως). Ο καπνός περιέχει σε μεγάλη περιεκτικότητα καρκινογόνα συστατικά όπως αρωματικές αμίνες οι οποίες έχουν ζημιογόνο δράση σε επίπεδο DNA. Πολλές και μεγάλες μελέτες έχουν διεξαχθεί για αυτό το σημαντικό θέμα και όλες καταλήγουν ότι οι πρώην καπνιστές έχουν μικρότερο ρίσκο από τους καπνιστές να αναπτύξουν την νόσο αλλά μεγαλύτερο από τους μη καπνιστές και μάλιστα το ρίσκο αυτό αυξάνει με την συχνότητα και την διάρκεια του καπνίσματος. Μικρότερες μελέτες διεξήχθησαν για να αξιολογήσουν τις πιθανές επιδράσεις του ηλεκτρονικού τσιγάρου που πολλοί θεωρούν λιγότερο ανθυγιεινό από το κανονικό. Μια από αυτές απέδειξε ότι αντίστοιχα καρκινογόνα ανευρέθηκαν στα ούρα ασθενών που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικό τσιγάρο και κανονικό τσιγάρο. Μένει να αποδειχθεί αν προκαλούν και σε ίδια συχνότητα καρκίνο. Το πιο όμως ενδιαφέρον στοιχείο στην βιβλιογραφία είναι ότι οι ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο της ουροδόχου κύστεως δεν φαίνεται να γνωρίζουν τον πιθανό αιτιολογικό παράγοντα του καρκίνου αυτού και σε καμιά περίπτωση δεν τον συσχετίζουν με το κάπνισμα.

Πηγές:

• Gelfond J, Al-Bayati O, Kabra A, Iffrig K, Kaushik D, Liss MA. Modifiable risk factors to reduce renal cell carcinoma incidence: Insight from the PLCO trial. Urol Oncol. 2018 Jul;36(7):340.e1-340.e6.
• Cumberbatch MGK, Jubber I, Black PC, Esperto F, Figueroa JD, Kamat AM et al Epidemiology of Bladder Cancer: A Systematic Review and Contemporary Update of Risk Factors in 2018. Eur Urol. 2018 Dec;74(6):784-795.
• Crivelli JJ, Xylinas E, Kluth LA, Rieken M, Rink M, Shariat SF. Effect of smoking on outcomes of urothelial carcinoma: a systematic review of the literature. Eur Urol. 2014 Apr;65(4):742-54.
• Fuller TW, Acharya AP, Meyyappan T, et al. Comparison of bladder carcinogens in the urine of e-cigarette users versus non e-cigarette using controls. Sci Rep 2018;8:507.
• Westhoff E, Maria de Oliveira-Neumayer J, Aben KK, Vrieling A, Kiemeney LA. Low awareness of risk factors among bladder cancer survivors: New evidence and a literature overview. Eur J Cancer 2016;60:136–45.