Η πρόωρη εκσπερμάτιση αποτελεί μια σημαντική πάθηση που ταλαιπωρεί τον ανδρικό πληθυσμό και παρά την ταλαιπωρία που προκαλεί στα ζευγάρια λίγοι άνδρες την αντιμετωπίζουν ιατρικά. Οι περισσότερες όμως παρεξηγήσεις εμφανίζονται στον ορισμό της πρόωρης εκσπερμάτισης (ΠΕ), μιας και πολλοί ασθενείς εμφανίζονται στο ιατρείο αναφέροντας πρόβλημα ΠΕ χωρίς στην πραγματικότητα να πάσχουν λόγω κακής πληροφόρησης. Είναι, λοιπόν, εξαιρετικής σημασίας να αναφέρουμε τον σωστό ορισμό της πάθησης.

Ορισμός

Πρόωρη εκσπερμάτιση σύμφωνα με την International Society for Sexual Medicine (ISSM) ορίζεται ως ο συνδυασμός των παρακάτω:

1. Εκσπερμάτιση που συμβαίνει συνήθως εντός 1 λεπτού μετά την κολπική διείσδυση (για την χρόνια ΠΕ) και 3 λεπτών (για την επίκτητη ΠΕ)
2. Αδυναμία ελέγχου και καθυστέρησης της εκσπερμάτισης
3. Αρνητικές προσωπικές επιπτώσεις όπως άγχος, απογοήτευση και αποφυγή μελλοντικής ερωτικής επαφής 

Η ΠΕ διακρίνεται σε χρόνια όπου εμφανίζεται από τις πρώτες σεξουαλικές πράξεις του ασθενή και τον ακολουθεί έκτοτε και σε επίκτητη η οποία εμφανίζεται δευτερογενώς αργότερα στην σεξουαλική ζωή του ασθενούς. Η νόσος είναι αρκετά συχνή, πλησιάζει ποσοστά 20-30%, ωστόσο αν τηρηθεί ο παραπάνω ορισμός τότε τα αληθινά ποσοστά μειώνονται στο 5%. Όπως ήταν αναμενόμενο. η παραπάνω νόσος επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ασθενούς, την ψυχολογική του κατάσταση (οι ασθενείς εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης) αλλά και την ικανοποίηση της συντρόφου από την ερωτική ζωή τους.  

Διαγνωστικά βήματα

Η διάγνωση της πάθησης βασίζεται στο ιατρικό και σεξουαλικό ιστορικό του ασθενούς. Το πρώτο στοιχείο που πρέπει να καθοριστεί είναι σε ποια από τις δύο κατηγορίες ανήκει ο ασθενής (χρόνια ή επίκτητη) ενώ στην συνέχεια πρέπει να καθοριστούν με ακρίβεια ο χρόνος της εκσπερμάτισης, ο βαθμός της σεξουαλικής διέγερσης, η επίπτωση στην σεξουαλική πράξη και διάθεση, η ποιότητα ζωής αλλά και η χρήση ή μη φαρμάκων. Σημαντικό επίσης είναι να καθοριστεί αν ο ασθενής πάσχει και από στυτική δυσλειτουργία γιατί αρκετές φορές η ΠΕ εμφανίζεται δευτερογενώς από το άγχος του ασθενούς λόγω μη διατήρησης ικανοποιητικής στυτικής λειτουργίας. Φυσικά, στα πλαίσια της διάγνωσης της ΠΕ πρέπει να διενεργείται και φυσική εξέταση του ασθενούς για νόσους που μπορεί να σχετίζονται με την ΠΕ αλλά και του ενδοκρινικού και του νευρολογικού συστήματος καθώς και για λοιμώξεις του ουροποιητικού. 

Αντιμετώπιση

Ίσως από τα πιο σημαντικά βήματα στην θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου είναι η συζήτηση με τον ασθενή και ο καθορισμός των προβλημάτων που αυτή του δημιουργεί. Αν τα προβλήματα είναι λίγα ή μηδαμινά τότε οι συνεδρίες συμβουλευτικής ψυχοθεραπείας αρκούν. Επίσης, σημαντικό είναι να καθοριστούν από πριν οι στόχοι της θεραπείας αλλά και να αντιμετωπιστούν συνυπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις όπως η στυτική δυσλειτουργία και οι φλεγμονές του προστάτη. Η συνέχεια θα καθοριστεί από τον τύπο της ΠΕ: Η χρόνια ΠΕ απαιτεί φαρμακευτική αγωγή ως πρώτης γραμμής θεραπεία ενώ η επίκτητη μπορεί να αντιμετωπιστεί αρχικά με συμπεριφορικές στρατηγικές. 

Συμπεριφορικές στρατηγικές

Αυτές περιλαμβάνουν τεχνικές όπως

• “Start-stop”: Η σύντροφος ερεθίζει το πέος μέχρι ο ασθενής να νιώσει ότι θέλει να εκσπερματίσει οπότε και δίνει την οδηγία να σταματήσει, μέχρι η αίσθηση αυτή να σταματήσει, και στην συνέχει η διαδικασία συνεχίζει με νέο ερεθισμό.

• “Squeeze”: Αντίστοιχη με την παραπάνω, αλλά εδώ η σύντροφος πιέζει ελαφρώς της ακροποσθία πριν την εκσπερμάτιση μέχρι να εξαφανισθεί η επιθυμία του ασθενούς για εκσπερμάτιση.

• Αυνανισμός: Πριν την ερωτική πράξη με την σύντροφο, έχει προηγηθεί αυνανισμός και εκσπερμάτιση η οποία και απευαισθητοποιεί το πέος με συνέπεια στην σεξουαλική πράξη να παρατείνεται η περίοδος μέχρι την εκσπερμάτιση. Συνήθως, αυτή η τεχνική ακολουθείται από νεότερους άντρες.

• Ασκήσεις πυελικού εδάφους.

Τα ποσοστά επιτυχίας των παραπάνω μεθόδων είναι συνήθως 50-60% και δεν διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με άλλες θεραπευτικές μεθόδους για μέγιστο αποτέλεσμα.

Φαρμακευτική αγωγή

Το μόνο επίσημο και εγκεκριμένο φάρμακο για την αντιμετώπιση της ΠΕ είναι η δαποξετίνη, η οποία ανήκει στην κατηγορία των αναστολέων επαναπρόσληψης της σεροτονίνης. Το φάρμακο αυτό δίδεται κατ’επίκληση συγκεκριμένη ώρα πριν την σεξουαλική πράξη και αποβάλλεται από τον οργανισμό αρκετά γρήγορα (εντός 24 ωρών). Η παραπάνω φαρμακευτική αγωγή προσφέρει καλά αποτελέσματα και στις δύο μορφές ΠΕ ωστόσο έχει κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες οι οποίες πρέπει να συζητούνται με τον ασθενή πριν την έναρξη της θεραπείας. Επίσης, η αγωγή και ο τρόπος χορήγησης πρέπει να γίνεται πάντα κατόπιν και υπό ιατρική παρακολούθηση τόσο για να προσφέρει τα μέγιστα αποτελέσματα όσο και για να μειωθούν οι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. Παρότι έχουν προταθεί και άλλες φαρμακευτικές παρεμβάσεις καμία δεν έχει δώσει μέχρι στιγμής καλά αποτελέσματα οπότε και δεν συστήνονται. 

Ψυχολογικές προεκτάσεις και θεραπείες

Ψυχολογικοί παράγοντες έχουν σημαντικό ρόλο στην νόσο και πρέπει να αντιμετωπίζονται κατά την διάρκεια της θεραπείας. Οι παράγοντες αυτοί σχετίζονται κυρίως με αγχώδη διαταραχή, αλλά μπορεί να σχετίζονται και με την ποιότητα της σχέσης του ζευγαριού. Λίγες μελέτες έχουν διενεργηθεί για να μελετήσουν τους παραπάνω παράγοντες. Η μεγαλύτερη από αυτές αναγνώρισε τους εξής ψυχολογικούς παράγοντες: Ικανοποίηση της συντρόφου, ικανοποίηση του ίδιου, θελκτικότητα της συντρόφου, ύπαρξη προκαταρκτικών, αίσθηση ικανοποιητικής απόδοσης μετά την σεξουαλική επαφή και η μη ύπαρξη άγχους επίδοσης. Έχουν ενοχοποιηθεί στο παρελθόν (σε ψυχαναλυτικές μελέτες) παθήσεις όπως αγχώδης διαταραχή, ναρκισσισμός, διαταραχές προσωπικότητας ωστόσο καμία καλά οργανωμένη μελέτη δεν φάνηκε να  μπορεί να αποδείξει επιστημονικά τα παραπάνω αποτελέσματα. 

Η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία αποτελεί ίσως και τον μόνο τύπο ψυχοθεραπείας ο οποίος φαίνεται να μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της ΠΕ. Η βάση αυτής είναι η πεποίθηση ότι η ΠΕ οφείλεται σε πρωτογενή αγχώδη διαταραχή μέσω υπερδραστηριότητας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Σαφώς και η κατάθλιψη είναι επιβαρυντικός παράγοντας ή και παράγοντας που μπορεί να εμφανιστεί ως αποτέλεσμα της νόσου. Άλλοι παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί και στους οποίους η παραπάνω θεραπεία παρουσιάζει μέγιστο θεραπευτικό όφελος είναι η μειωμένη αυτό-εκτίμηση, η απογοήτευση, οι τύψεις και η ενοχή, η υποχονδρίαση, ο σεξουαλικός φόβος και ανασφάλεια, η τελειομανία και οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Τέλος, προβλήματα στην σχέση και την ερωτική διάθεση της συντρόφου μπορούν να δημιουργήσουν ή να επιδεινώσουν το πρόβλημα, προβλήματα που η συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να επιλύσει. Η προτεινόμενη διάρκεια της ψυχοθεραπείας είναι 12 εβδομάδες.

Πηγές:

1. Rowland D, Perelman M, Althof S, Barada J, McCullough A, Bull S et al  Self-reported premature ejaculation and aspects of sexual functioning and satisfaction. J Sex Med. 2004 Sep;1(2):225-32.
2. Metz ME, Pryor JL, Nesvacil LJ, Abuzzahab F Sr, Koznar J. Premature ejaculation: a psychophysiological review. J Sex Marital Ther. 1997 Spring;23(1):3-23.
3. Cooper K, Martyn-St James M, Kaltenthaler E, Dickinson K, Cantrell A, Wylie K et al Behavioral Therapies for Management of Premature Ejaculation: A Systematic Review. Sex Med. 2015 Sep;3(3):174-88.