Πόσο συχνές είναι οι ουρολοιμώξεις;

Οι ουρολοιμώξεις αποτελούν ένα τεράστιο παγκόσμιο πρόβλημα που επηρεάζει τόσο οικονομικά όσο και ψυχολογικά το άτομο και τις κοινωνίες. Αποτελεί το δεύτερο σε συχνότητα είδος λοιμώξεων της κοινότητας και είναι υπεύθυνες για το 1.2% των ιατρικών επισκέψεων των γυναικών ανά έτος. Έχει υπολογιστεί ότι 1 στις 3 γυναίκες θα αναπτύξει κάποια στιγμή μέχρι τα 24 έτη της ενώ το 50% θα αναπτύξει σε ολόκληρη τη ζωή της. Το μεγάλο οικονομικό βάρος για την κοινωνία αντικατοπτρίζεται στην έκθεση του συστήματος υγείας των ΗΠΑ όπου το συνολικό κόστος των ουρολοιμώξεων υπολογίζεται σε 1.6 δις /έτος.

Τι εννοούμε με τον όρο ουρολοίμωξη;

Είναι σημαντικό ωστόσο να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με τον όρο ουρολοίμωξη. Με τον όρο αυτό λοιπόν καθορίζεται μια λοίμωξη (συνήθως από παθογόνο μικρόβιο) οποιουδήποτε σημείου του ουροποιητικού συστήματος, από τον νεφρό μέχρι και την ουρήθρα. Ανάλογα με το ανατομικό στοιχείο που πάσχει η ουρολοίμωξη διαχωρίζεται σε περαιτέρω κατηγορίες, πυελονεφρίτιδα (όταν πάσχει το νεφρό και η πύελος του νεφρού), κυστίτιδα (όταν πάσχει η ουροδόχος κύστη), προστατίτιδα (όταν πάσχει ο προστάτης), ουρηθρίτιδα (όταν πάσχει η ουρήθρα) κλπ. Οι κυριότεροι γνωστοί παράγοντες που αυξάνουν το ρίσκο για ουρολοίμωξη στις γυναίκες είναι το μικρό μήκος της γυναικείας ουρήθρας, η εμμηνόπαυση λόγω μεταβολών του επιθηλίου, η κακή υγιεινή, οι σεξουαλικές πρακτικές, οι κακές συνήθειες ούρησης (αναβολή ούρησης λόγω εργασίας ή φόβος χρήσης δημόσιας τουαλέτας) η εγκυμοσύνη λόγω ανατομικών και ορμονολογικών μεταβολών, αλλά και παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, πρόσφατες νοσηλείες κ.ά. Ο κυριότερος μικροβιακός παράγοντας είναι το E. Coli ενώ ακολουθούν ο σταφυλόκοκκος και ο πρωτέας.

Χαρακτηριστικά συμπτώματα

Τα συμπτώματα μιας ουρολοίμωξης διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Στις νεαρές γυναίκες εμφανίζονται συνήθως συχνουρία, καύσος κατά την ούρηση και αίσθημα βάρους ή πόνος χαμηλά στην κοιλιά ή στα έξω γεννητικά όργανα ενώ δεν είναι σπάνια και η παρουσία αίματος. Επίσης μπορεί να εμφανιστεί και πυρετός συνήθως χαμηλός, ενώ αν είναι υψηλός ίσως σημαίνει λοίμωξη του νεφρού ή του προστάτη στον άνδρα (καταστάσεις που χρήζουν άμεση φαρμακευτική αντιμετώπιση και πιθανότατα νοσηλεία). Είναι παραπάνω από σημαντικό να τονίσουμε ότι τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να αξιολογούνται από ειδικό ιατρό ενώ πρακτικές χρήσης αντιβιώσεων ή άλλες μορφές αντιμετώπισης χωρίς την κατάλληλη ιατρική εξέταση, είναι και επικίνδυνες αλλά και οδηγούν σε αντοχές στα αντιβιοτικά, με αποτέλεσμα την επόμενη φορά να μην δρουν κάποια αντιβιοτικά και να ταλαιπωρούνται οι ασθενείς.

Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις και ιατρική αντιμετώπιση

Οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις ορίζονται ως 3 ή περισσότερα επεισόδια τον χρόνο και έχει υπολογιστεί ότι το 20% των γυναικών θα ταλαιπωρηθούν από αυτές. Κάθε επεισόδιο αυξάνει τον κίνδυνο να ξαναεμφανιστεί ειδικά αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά. Έχουν γραφτεί χιλιάδες κείμενα πάνω στον τρόπο πρόληψης και αντιμετώπισης της κατάστασης αυτής. Έχουν προταθεί μέτρα όπως συχνές ουρήσεις, ούρηση μετά την σεξουαλική επαφή, καθαρισμός από μπροστά προς τα πίσω μετά την αφόδευση, χρήση εσωρούχων από κατάλληλο ύφασμα που όμως δυστυχώς παρότι προτείνονται δεν έχει αποδειχθεί (σε επιστημονικές μελέτες) η σημασία τους στην μείωση των υποτροπών. Όταν τα παραπάνω αποτύχουν τότε έχει προταθεί μια πλειάδα από σκευάσματα όπως προβιοτικά, cranberry, κολπικές κρέμες κλπ με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Τελευταία πρακτική στην φαρέτρα των των ουρολόγων είναι η αντιβιοτική αγωγή συνήθως μικρής ισχύος αλλά μακράς διάρκειας αλλά αυτό το μέτρο πρέπει να χρησιμοποιείται όταν όλα τα παραπάνω έχουν αποτύχει και σε πολύ καλά ενημερωμένους ασθενείς διότι η διάρκεια της θεραπείας μπορεί να κρατήσει για 3 ή και 6 μήνες και δεν στερείται ανεπιθύμητων ενεργειών. Παρόλα αυτά η πρακτική της τυφλής αντιβιοτικής αγωγής σε υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις πρέπει να αποφεύγεται, ενώ η σφαιρική αντιμετώπιση της γυναίκας (συνήθως είναι γυναίκες) με λήψη ιστορικού και βήμα προς βήμα αντιμετώπιση (με την τελική χρήση επιστημονικά τεκμηριωμένων σχημάτων αντιβιοτικών) συνήθως επιτυγχάνει την ίαση σε σχετικά μεγάλο ποσοστό αυτών. Τέλος νέα σκευάσματα με συνδυασμό φαρμάκων και φυτικών εκχυλισμάτων φαίνονται να είναι αποτελεσματικά αλλά χρειάζεται να αποδειχθεί η χρησιμότητά τους και με κλινικές μελέτες.

Υπάρχουν και ψυχολογικοί παράγοντες που αυξάνουν το ρίσκο;

Ένας παράγοντας, που είχε συζητηθεί επιστημονικά πολύ στο παρελθόν, η επίδραση της ψυχολογικής κατάστασης των ασθενών, φαίνεται να επανέρχεται στο προσκήνιο. Ο λόγος που ερευνήθηκε είναι γιατί αρκετές φορές ιατρικοί λόγοι δεν είναι ικανοί να εξηγήσουν γιατί εμφανίζονται υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις σε κάποιες γυναίκες και όχι σε κάποιες άλλες. Σε μια μελέτη που συμπεριέλαβε 40 ασθενείς μελετήθηκε η πιθανή επίδραση των παραγόντων της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς στην εμφάνιση υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων. Οι μελετητές βρήκαν ότι αυξημένο ρίσκο είχαν οι ασθενείς με νευρωσική διαταραχή (Pearson’s r=0.39, p<0.05), ενώ το ρίσκο σχετίστηκε και με συμπεριφορές όπως η συχνότητα πλυσίματος αλλά και ούρησης μετά την σεξουαλική συμπεριφορά. Με τον ίδιο στόχο οι ίδιοι συγγραφείς σε μια νέα εργασία, ανασκόπησαν την βιβλιογραφία και τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ενδιαφέροντα: Οι ασθενείς με υψηλά επίπεδα άγχους (αγχώδης διαταραχή), η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η υποχονδρίαση και η υστερία όλα αποτέλεσαν παράγοντες που σχετίζονται θετικά με την εμφάνιση υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων. Τα παραπάνω πιθανώς να επηρεάζουν την συχνότητα των ουρολοιμώξεων μέσω συγκεκριμένων συμπεριφορών όπως συγκράτηση ούρησης και συνεχούς ενασχόλησης με τα συμπτώματά τους. Μάλιστα η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία φαίνεται να βοήθησε στην μείωση των συμπτωμάτων και των υποτροπών ωστόσο αυτή η μέθοδος απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.

Πηγές:

• Foxman B et al Ann Epidemiol. 2000 Nov;10(8):509-15.
• Schappert SM. Vital Health Stat 13. 1997 Jun;(129):1-38
• Albert, X., et al Cochrane Database Syst Rev, 2004: CD001209
• Pfau, A., et al. Clin Infect Dis, 1992. 14: 810
• Hooton, T.M. Recurrent urinary tract infection in women. Int J Antimicrob Agents, 2001. 17: 259.
• Hunt JC, Waller G Psychological Factors in Recurrent Uncomplicated Urinary Tract Infection BJU (1992), 69, 460-464
• Hunt JC, Waller G Journal of Psychosomatic Research, 1993;37 (4), 313-23.