Λιθίαση ουροποιητικού

Γενικά

Ένας λίθος ουροποιητικού σχηματίζεται από την συσσωμάτωση κρυστάλλων επάνω σε ένα υπόβαθρο που ονομάζουμε θεμέλια ουσία. Αποτελεί μια σχετικά συχνή νόσο (1-5% του πληθυσμού) ενώ η πιθανότητα για έναν ενήλικο να εμφανίσει λίθο του ουροποιητικού κυμαίνεται από 5-20%. Η σύσταση των λίθων ποικίλει αλλά συνήθως σε ποσοστά άνω του 80% αποτελείται από ασβέστιο. Παρότι η νόσος είναι συχνή και πολλές μελέτες έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί, σαφής απάντηση στην αιτιολογία αυτής δεν έχει δοθεί. Παράγοντες περιβαλλοντικοί, διαιτητικοί, κληρονομικοί και μικροβιακοί έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση της λιθίασης. Το σίγουρο είναι ότι η νόσος είναι πολυπαραγοντική και αυτό καθιστά δύσκολη την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπισή της.

Η διάγνωση της λιθίασης είναι σχετικά εύκολη αλλά σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι πολλές φορές οι ασθενείς δεν παρουσιάζουν συμπτωματολογία με αποτέλεσμα η ύπαρξή της να ξεφεύγει και πλέον να διαγιγνώσκεται όταν η πέτρα είναι αρκετά μεγάλη. Εφόσον εμφανιστεί συμπτωματολογία, αυτή λαμβάνει την μορφή κολικού νεφρού (εφόσον η πέτρα «σφηνώσει» σε στο σημείο που ενώνεται ο ουρητήρας με την πύελο του νεφρού ή σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του ουρητήρα). Ο κολικός νεφρού είναι ένας εντονότατος πόνος στην περιοχή της οσφύος (πλάγια στην πλάτη πολύ κοντά στις κατώτερες πλευρές) και μπορεί να συνδυάζεται με πόνο στην πλάγια περιοχή της κοιλιάς ακόμα και στον όρχι στον άνδρα και στο αιδοίο στην γυναίκα. Μάλιστα μερικές φορές ο πόνος ξεκινά και παραμένει μόνο στον όρχι κάνοντας δύσκολη την διάγνωση της λιθίασης. Ο πόνος της λιθίασης, ο οποίος οφείλεται στην προσπάθεια του νεφρού να ξεπεράσει το εμπόδιο της πέτρας και να παροχετεύσει τα ούρα, είναι εξαιρετικά δυνατός, κατά την διάρκειά του ο ασθενής δεν βρίσκει θέση που να τον ανακουφίζει, και ξαφνικά μετά άλλοτε άλλο διάστημα εξαφανίζεται και ξαναεμφανίζεται με παρόμοια ένταση αργότερα. Φυσικά ανάλογος πόνος ανευρίσκεται και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις καθιστώντας επιβεβλημένο τον έλεγχο από ουρολόγο. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν είναι η αιματουρία, η συχνουρία και η καυσουρία η αδυναμία ούρησης, ή στραγγουρία ιδιαίτερα για λίθους του κατώτερου τμήματος του ουρητήρα. Πιο σπάνια ήπιο βάρος στην περιοχή του νεφρού μπορεί να εμφανιστεί. Η διάγνωση μπορεί να γίνει με την βοήθεια γενικής ούρων, ακτινογραφίας (νεφρών- ουρητήρων- κύστεως) αλλά πλέον χρησιμοποιείται η αξονική τομογραφία (χωρίς σκιαγραφικό) η οποία δίνει περισσότερες πληροφορίες και για την ανατομία της περιοχής.

Η πρόληψη της νόσου είναι δύσκολη αλλά εφικτή με την βοήθεια εξειδικευμένων εξετάσεων που ονομάζονται μεταβολικός έλεγχος. Με την βοήθεια αυτών είναι δυνατή η ανεύρεση της πιθανής αιτιολογίας της λιθίασης και της αντιμετώπισής της προτού εμφανιστεί ο λίθος. Ανάλογα με τα αποτελέσματα αυτής καθίσταται δυνατή φαρμακευτική θεραπεία που μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες ανάπτυξης λιθίασης και έτσι ελαχιστοποιεί τις πολλαπλές επεμβάσεις που συνήθως απαιτούνται για την αντιμετώπιση της νόσου. Τέλος εφόσον αποβληθεί αυτόματα μια πέτρα ή σε περίπτωση που αφαιρεθεί χειρουργικά τότε είναι δυνατή η εξέτασή της ώστε να ανευρεθεί η σύστασή της και ανάλογα με αυτήν να δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες στον ασθενή.

Θεραπεία

Η θεραπεία της λιθίασης διαχωρίζεται στην αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων αυτής (συμπτωμάτων, υδρονέφρωσης, πυρετού, ουρολοίμωξης) και στην αντιμετώπιση της ίδιας της λιθίασης. Στην πρώτη περίπτωση καθίσταται επείγουσα και επιβεβλημένη η άμεση παρέμβαση για να διασφαλιστεί η σωστή νεφρική λειτουργία, να αποφευχθεί νεφρική βλάβη αλλά και να απομακρυνθεί η πιθανότητα να κινδυνέψει η ζωή του ασθενούς ( σε απόφραξη απότοκο λιθίασης και ταυτόχρονα ουρολοίμωξη μπορεί να αναπτυχθεί σηπτικό σύνδρομο που μπορεί να απειλήσει την ζωή του ασθενούς). Η επείγουσα επέμβαση περιλαμβάνει την χειρουργική παροχέτευση των ούρων (είτε με την τοποθέτηση διουρηθρικά, διαμέσου του ουρητήρα, ενός σωλήνα μεταξύ νεφρού και ουροδόχου κύστης που παρακάμπτει το κόλλημα, είτε με την τοποθέτηση σωλήνα απευθείας στον νεφρό που παροχετεύει τα ούρα σε σακουλάκι που τοποθετείται στην πλάτη του ασθενούς). Εφόσον απομακρυνθεί ο κίνδυνος για τον ασθενή και συνήθως αφού παρέλθει διάστημα τουλάχιστον 3 εβδομάδων ακολουθεί η αντιμετώπιση του λίθου.

Στην δεύτερη περίπτωση που δεν απαιτείται επείγουσα παρέμβαση προγραμματίζεται η λιθοθρυψία η οποία, ανάλογα με το μέγεθος της πέτρας, την θέση της και την σκληρότητά της αλλά και ανάλογα με παράγοντες όπως παχυσαρκία και τα προβλήματα υγείας του ασθενούς, μπορεί να πραγματοποιηθεί με διαφορετικές μεθόδους. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι ελάχιστα επεμβατικές και είναι : η εξωσωματική λιθοθρυψία (SWL), η ενδοσκοπική (άκαμπτη ή εύκαμπτη) λιθοθρυψία με χρήση laser(URS ή RIRS), η διαδερμική νεφρολιθοθρυψία(PCNL).,η κυστεολιθοθρυψία. Η παλαιότερη μέθοδος της ανοιχτής επέμβασης έχει περιορισμένη χρησιμότητα πια. Κάθε μια από αυτές τις μεθόδους έχει τις ενδείξεις της, τις αντενδείξεις, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Οι μέθοδοι αυτές αναλύονται εκτενώς εδώ.

Μεγάλης σημασίας εκτός από την χειρουργική αφαίρεση του λίθου είναι και η πρόληψη πιθανών υποτροπών. Η πιθανότητα υποτροπής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η σύσταση του λίθου, η πλήρης αφαίρεση αυτού, τα αποτελέσματα του μεταβολικού ελέγχου κλπ. Στις ημέρες μας διατίθενται φαρμακευτικά σκευάσματα που προλαμβάνουν την επαναδημιουργία λιθίασης, ωστόσο στον ασθενή δίδονται οδηγίες για την καθημερινότητα που επίσης μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τις πιθανότητες υποτροπής.